Tính xác thực của các bài viết trên mạng về việc dùng dược liệu trong điều trị ung thư

Dược liệu là nguyên liệu tự nhiên có nguồn gốc thực vật, động vật, khoáng vật và vi sinh vật dùng để điều chế thành thuốc chín và các dạng bào chế. Loại dược liệu phổ biến và được nhiều người Việt biết đến là các loại thuốc Nam, thuốc Bắc. Có nhiều phương pháp khác nhau để bào chế dược liệu, nhưng phương pháp đơn giản nhất được thực hiện tại các gia đình là đun nấu dược liệu bằng nước lọc rồi sử dụng trực tiếp. Hiện nay, một số bài viết trôi nổi trên mạng đề cập sử dụng các loại dược liệu trong điều trị ung thư. Tuy nhiên, các bài viết này phần lớn đều không có nguồn gốc rõ ràng hoặc từ kinh nghiệm của người nhà bệnh nhân ung thư, hầu hết những người này không có kiến thức trong lĩnh vực y sinh. Bài viết nêu ra quan điểm mang tính khoa học việc điều trị ung thư từ các loại thảo dược.

1. Có hay không tác dụng điều trị ung thư từ các loại dược liệu

Câu trả lời là có. Dược liệu chứa các dược chất có hoạt tính sinh học tiêu diệt các tế bào ung thư. Đây là một nguồn nguyên liệu quan trọng để các nhà khoa học trên thế giới tìm kiếm các loại thuốc điều trị ung thư mới (Mondal et al., 2012).

Năm 1985, viện nghiên cứu ung thư Mỹ (NCI) khởi động một chương trình nghiên cứu các dịch chiết từ thực vật, động vật, vi sinh vật bao gồm các cá thể có nguồn gốc từ biển. Nghiên cứu tiến hành thử hoạt tính của các dịch chiết trên một loạt 60 dòng ung thư khác nhau bao gồm các dòng ung thư khối u (ung thư vú, ung thư da, ung thư não…) và một vài dòng ung thư máu. Chương trình này đã tìm ra một số hợp chất có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư, có thể phát triển nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng (Mann, 2002).

Vinblastine là một loại thuốc điều trị ung thư được tìm thấy trong cây dừa cạn, được giới thiệu lần đầu tiên vào cuối năm 1960 (Mann, 2002). Vinblastine được sử dụng để điều trị ung thư hạch lymphoma, ung thư phổi tế bào nhỏ, ung thư bàng quang và một vài loại ung thư khác (https://en.wikipedia.org/wiki/Vinblastine). Ngoài ra, các cấu trúc bán tổng hợp của hợp chất này hiện nay đang được nghiên cứu và sử dụng trong thử nghiệm lâm sàng, trong đó nổi bật nhất là Vinorelbine (https://en.wikipedia.org/wiki/Vinorelbine).

Một số loại thuốc khác đang được sử dụng để điều trị ung thư hiện nay như Taxol, Doxorubicin, Mitomycin C đều có nguồn gốc từ dược liệu.

2. Tính xác thực của các bài viết trên mạng về việc dùng dược liệu trong điều trị ung thư

Mặc dù, tác dụng điều trị ung thư của các loại dược liệu đã được chứng minh, tuy vậy việc sử dụng dược liệu để điều trị ung thư cần phải xem xét một cách cẩn thận. Hiện nay, một vài bài viết đưa ra thông tin về dịch chiết từ một vài loại cây có thể tiêu diệt hoàn toàn tế bào ung thư trong một đêm. Tuy nhiên, thực tế, các dược chất trong dược liệu cần một thời gian nhất định để tương tác với tế bào ung thư và kích hoạt quá trình tự chết của tế bào (apoptosis). Nếu thật sự, dịch chiết có tác dụng thần kỳ tiêu diệt hoàn toàn tế bào ung trong vòng một đêm, đây có thể là khởi đầu trong việc phát triển một loại thuốc ung thư mới, thu hút rất nhiều nhà khoa học. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn chưa có một loại dịch chiết thần kì như trên được tìm thấy.

Mặt khác, các loại dược liệu chỉ có tác dụng đặc hiệu trên một vài loại ung thư. Ví dụ: theo công bố trên tạp chí BioMed Central Complementary and Alternative Medicine, dịch chiết bằng dung môi n-hexane từ lá của cây Retama monosperma, một loại thực vật có hoa thuộc họ Đậu, có khả năng tiêu diệt hơn 90% tế bào ung thư bạch cầu T lymphocyte sau 48 giờ điều trị, trong khi không có tác dụng đối với các dòng ung thư não, ung thư ruột kết, ung thư xương (Belayachi et al., 2014). Điều đó đồng nghĩa nếu không sử dụng loại dược liệu phù hợp đối với bệnh nhân ung thư thì khả năng chữa trị hầu như không có. Nó cũng giải thích việc, cùng một loại dược liệu được sử dụng trên các bệnh nhân ung thư khác nhau thì tác dụng khác nhau. Hơn nữa, việc sử dụng dược liệu còn phải xét nguồn gốc của dược liệu. Cùng một loại thực vật, nếu được trồng trên các địa phương khác nhau, thu hoạch vào các thời điểm khác nhau trong năm thì dược tính cũng thay đổi.

3. Sử dụng dược liệu trong việc điều trị ung thư như thế nào

Hiện nay, một số bài viết cổ xúy việc dừng các liệu trình điều trị ung thư thay vào đó sử dụng các loại dược liệu. Chúng tôi phản đối ý kiến này. Việc dừng các liệu trình ung thư sẽ mang lại tiến triển rất xấu cho bệnh nhân ung thư trong một tương lai gần. Thời gian là chìa khóa quan trọng trong việc điều trị ung thư. Bệnh nhân điều trị càng sớm thì khả năng bệnh thuyên giảm và chữa khỏi càng cao. Các loại thuốc và phương pháp điều trị ung thư đều trải qua một thời gian dài nghiên cứu, vượt qua rất nhiều hàng rào kiểm định của các cơ quan dược phẩm trên thế giới trước khi được lưu hành trên thị trường. Vì vậy, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng bác sĩ, liệu trình bệnh. Việc thăm khám tuân thủ các liệu trình điều trị của bác sĩ sẽ là điều kiện tiên quyết cho việc điều trị ung thư.

Sử dụng các loại dược liệu để điều trị ung thư thường dựa vào thông tin truyền miệng, không có một pháp đồ điều trị rõ ràng. Như đã nói ở trên, các loại dược liệu chỉ có tác dụng đối với một vài loại ung thư nhất định, khi được sử dụng trên bệnh nhân khác nhau thì tác dụng khác nhau. Nếu bệnh nhân không sử dụng đúng loại dược liệu cho dòng ung thư bị mắc phải thì tác dụng điều trị hầu như không có.

Ngoài ra, trong một vài dược liệu chứa các độc tố tự nhiên, với nồng độ nhỏ các độc tố này có thể không gây hại. Tuy nhiên, việc sử dụng thường xuyên, có thể gây ra hiện tượng tích tụ độc tố dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Chúng tôi khuyến cáo sử dụng dược liệu chỉ là một phương pháp hỗ trợ điều trị ung thư. Bệnh nhân và gia đình cần thông báo đến bác sĩ điều trị nếu đồng thời sử dụng dược liệu trong thời gian trị liệu ung thư. Việc làm này giúp bổ sung thông tin bệnh án, ngoài ra đây sẽ là những căn cứ quan trọng trong việc nghiên cứu các loại dược liệu trong tương lai.

Tác giả và chuyên gia

• 

  Chịu trách nhiệm nội dung

  ThS. Trần Thị Hồng Loan

• 

  Góp ý nội dung

  TS. Nguyễn Hồng Vũ

  Viện Nghiên cứu City of Hope, California, Hoa Kỳ