Đau lưng là cảm giác đau và khó chịu ở vùng lưng, có hoặc không kèm theo đau chân. Đau lưng không đặc hiệu thường được định nghĩa là đau lưng mà không có bất kỳ bệnh lý nào được tìm thấy [1]. Đau lưng không đặc hiệu chiếm đến khoảng 85 – 90% các trường hợp đau lưng, số còn lại có thể là một triệu chứng trong nhiều bệnh lý như suy giảm chức năng thần kinh, gãy xương, nhiễm trùng hoặc do các bệnh tiềm ẩn nghiêm trọng như u ác tính, mặc dù ít. Một số loại ung thư có thể gây đau lưng như ung thư cột sống, ung thư đại – trực tràng, ung thư phổi, ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt,… Xu hướng thường là do di căn từ vị trí khác đến xương cột sống hơn là do khối u nguyên phát tại chỗ. Mặc dù vậy, đây không phải là triệu chứng đặc hiệu trong những trường hợp này [1], [2].   Việc xác định nguyên nhân gây đau lưng là do bệnh lý nào rất quan trọng trong lựa chọn phương pháp điều trị. Ví dụ, phát hiện sớm ung thư cột sống có thể kịp thời ngăn chặn sự di căn lan rộng; xác định gãy cột sống sẽ tránh sử dụng các thuốc vốn được xem là những chống chỉ định, hơn nữa, có thể giúp người bệnh thực hiện những xét nghiệm cận lâm sàng xa hơn như đo độ loãng xương để điều trị thêm nữa. Vì lý do này, các công cụ sàng lọc chính xác để hỗ trợ các quyết định lâm sàng là điều tối quan trọng [3].  Theo ước tính tại Hoa Kỳ, có khoảng 80% dân số phải đối phó với triệu chứng đau lưng trong suốt cuộc đời của họ. Các nguyên nhân được liệt kê bao gồm bất thường bẩm sinh, chấn thương do mang vác vật nặng, những thay đổi cột sống liên quan đến tuổi già như thoái hóa cột sống, các vấn đề về dây thần kinh và tủy sống hoặc các tổn thương từ tai nạn giao thông hay tai nạn lao động gây ra [3], [4]. 

Các triệu chứng đi kèm với đau lưng trong bệnh lý ung thư 

Đối với nguyên nhân do ung thư, đau lưng thường kết hợp với một số triệu chứng khác liên quan đến bệnh hoặc trong một số điều kiện nhất định. Chẳng hạn như:

• Đau lưng không liên quan đến vận động hoặc không gia tăng khi vận động.
• Đau lưng xảy ra vào ban đêm hoặc sáng sớm và hết hoặc thuyên giảm vào thời gian khác trong ngày.
• Đau lưng dai dẳng ngay cả sau khi áp dụng các biện pháp vật lý trị liệu hoặc các phương pháp điều trị khác.
• Thay đổi thói quen bàng quang hoặc ruột như tiểu hoặc đại tiện có máu.
• Mệt mỏi không đỡ hơn khi nghỉ ngơi
• Sụt cân trên 10% trọng lượng cơ thể không rõ nguyên nhân.
• Buồn nôn, nôn ói, chán ăn, khó nuốt.
• Cảm giác yếu, ngứa ran, châm chích hoặc tê ở tay hoặc chân,…

Một người đã từng có tiền sử mắc bệnh ung thư, xuất hiện đau lưng kèm theo một số dấu hiệu khác, ví dụ như những trường hợp trên, có thể nghĩ nhiều là bệnh ung thư tiến triển hoặc tái phát (chẳng hạn di căn xương sống mà đợt bệnh trước không có). Nếu có bất kỳ điều gì lo lắng đến tình trạng đau lưng, cũng như tâm lý bất an khi sợ do bệnh ung thư, bạn nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để có được sự tư vấn, cũng như làm thêm một số xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán xác định [5]. 

Trường hợp gây đau lưng do ung thư

Ung thư cột sống: Khối u có thể phát triển từ bên trong xương cột sống hay trong các màng bảo vệ xung quanh tủy sống. Ngoài ra, cột sống cũng là một vị trí phổ biến cho sự di căn xương trong trường hợp khối u ác tính ở cơ quan khác. Theo Hiệp hội phẫu thuật thần kinh Hoa Kỳ (AANS – American Association of Neurological Surgeons), có khoảng 30 – 70% trường hợp bệnh nhân ung thư sẽ di căn đến cột sống.

Các loại ung thư gây đau lưng do di căn xương 

• Ung thư phổi: AANS báo cáo rằng ung thư phổi là một trong những loại ung thư phổ biến nhất cho di căn đến xương cột sống, gây chèn ép dây thần kinh và gây nên những triệu chứng khó chịu cho người bệnh. 
• Ung thư vú: Đau lưng là một dấu hiệu hoàn toàn có thể xảy ra trong ung thư vú, do tỉ lệ di căn xương trong loại ung thư này cũng khá phổ biến. 
• Ung thư đường tiêu hóa: Có thể là từ dạ dày, đại tràng hay trực tràng. 
• Một số loại ung thư khác như: Đa u tủy, ung thư hạch (Lymphôm), ung thư hắc tố ác tính (Mêlanôm), ung thư buồng trứng, ung thư thận, ung thư tuyến giáp và ung thư tiền liệt tuyến.

Theo một nghiên cứu của tác giả Filipa và các cộng sự cho thấy tỉ lệ di căn xương trong một số loại ung thư như sau:

Chẩn đoán đau lưng và ung thư 

Bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng, cũng như tiền sử của bạn để có thể chẩn đoán các nguyên nhân gây đau lưng có thể có. Vì ung thư là một nguyên nhân không thường gặp gây đau lưng, do đó, đối với những bệnh nhân chưa từng mắc bệnh ung thư, bác sĩ có thể định hướng đến một số nguyên nhân thường gặp hơn và đề nghị một số phương pháp điều trị khác trước khi tiến hành các cận lâm sàng để sàng lọc bệnh ung thư. Tuy nhiên, nếu cơn đau vẫn còn tồn tại dai dẳng sau các biện pháp vật lý trị liệu hoặc dùng thuốc giảm đau, chống viêm, bác sĩ có thể sẽ cho bạn làm xét nghiệm máu, cũng như các chẩn đoán hình ảnh khác. Qua đó, có thể giúp xác định xem liệu có dấu hiệu của một bệnh lý ung thư tiềm ẩn hay không. Ung thư là nguyên nhân gây đau lưng có thể được loại trừ nếu bệnh nhân dưới 50 tuổi, không có biểu hiện sụt cân không rõ nguyên nhân, không có tiền sử ung thư và có đáp ứng với điều trị. Nếu có các dấu hiệu báo động nghi ngờ, cần phải sàng lọc bằng chụp X quang cột sống thắt lưng và xét nghiệm máu để loại trừ. Trường hợp cả hai phương pháp này đều không phát hiện bất thường thì nên sử dụng những cận lâm sàng chẩn đoán hình ảnh tiên tiến hơn để khảo sát như chụp cắt lớp vi tính hay chụp cộng hưởng từ,… [2]. 

Điều trị đau lưng do ung thư 

Điều trị y tế: 

• Tùy thuộc vào loại bệnh ung thư, cũng như giai đoạn bệnh mà có những phác đồ điều trị riêng biệt.
• Trong trường hợp còn phẫu thuật được, bác sĩ sẽ ưu tiên phương pháp phẫu thuật để loại bỏ khối u. Các phương pháp điều trị khác như xạ trị, hóa trị, sử dụng thuốc chống tiêu xương,…có thể áp dụng tùy từng trường hợp cụ thể.
• Ngoài ra, bác sĩ có thể kê toa các loại thuốc giảm đau, giãn cơ, kháng viêm hỗ trợ nhằm làm giảm bớt tình trạng trầm trọng của đau lưng [7], [8].

Các biện pháp điều trị hỗ trợ khác:

• Chườm lạnh bằng túi đá hoặc chườm túi nước nóng lên vùng lưng trong khoảng 10 – 15 phút cũng có thể giúp xoa dịu cơn đau.
• Thuốc giảm đau không kê toa, chẳng hạn như Ibuprofen hoặc Naproxen cũng có thể có hữu ích. Lưu ý hãy trao đổi với bác sĩ điều trị về những thuốc bạn đã, đang hoặc sẽ sử dụng để tham khảo ý kiến chuyên gia, vì một số trường hợp, các loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến quá trình điều trị của bạn.
• Tập thể dục nhẹ nhàng có thể giữ cho vùng lưng được khỏe và linh hoạt hơn ví dụ như đi bộ hoặc các bài tập kéo dãn. Tuy nhiên, trong các trường hợp di căn xương mức độ nặng, tốt nhất bạn nên nghỉ ngơi tại giường và hạn chế vận động nhằm tránh khả năng gãy xương bệnh lý (gãy xương do ung thư di căn gây hủy xương, không phải do nguyên nhân chấn thương hay tai nạn) [4].

Tiên lượng của các bệnh nhân ung thư di căn xương thường kém do ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống và sinh hoạt. Thời gian sống được tính từ khi được chẩn đoán di căn xương của một số loại ung thư như sau:

Kết luận

Đau lưng có nhiều nguyên nhân và ung thư chỉ chiếm < 1% trong số đó [4]. Nếu bạn có bất kỳ cơn đau ở vùng lưng mà không giải thích được (như không do chấn thương, tai nạn hay các bệnh lý của tuổi già) thì tốt nhất nên đi khám càng sớm càng tốt, đặc biệt trong trường hợp bạn đã có tiền căn mắc bệnh ung thư. Lần cuối chỉnh sửa nội dung: 14/06/2021 Chịu trách nhiệm nội dung: Bác sĩ. Trần Kiến Bình, Bệnh viện Ung Bướu Thành phố Cần Thơ Góp ý nội dung:

1. TS. Nguyễn Hồng Vũ, Viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA, Cố vấn khoa học Ruy Băng Tím.
2. TS. Trịnh Vạn Ngữ, Viện Khoa học y sinh SoonChunHyang, Đại học SoonChunHyang, Hàn Quốc
3. ThS.BS. Đặng Thị Lương, Bệnh viện Da liễu Trung ương, Ban Y học Ruy Băng Tím

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Arianne P. Verhagen, Aron Downie, Nahid Popal et al (2016), Red flags presented in current low back pain guidelines: A review, Springer.
2. Lance M. Mabry, Michael D. Ross and John M. Tonarelli (2014), Metastatic cancer mimicking mechanical low back pain: A case report, J Man Manip Ther, 22 (3), pp. 162-169.
3. Aron Downie, Christopher M. Williams, Nicholas Henschke et al (2013), Red flags to screen for malignancy and fracture in patients with low back pain: Systematic review, BMJ, 347.
4. Low Back Pain Fact Sheet, National Institue of Neurological Disorders and Stroke.
5. Signs and Symptoms of Cancer (2014), American Cancer Society.
6. Filipa Macedo, Katia Ladeira, Filipa Pinho et al (2017), Bone metastases: An overview, Oncology Reviews, 11, pp. 321.
7. Spinal Tumors, American Association of Neurological Surgeons.
8. Spine Tumors and Spinal Cancer, Memorial Sloan Kettering Cancer Center.