Có lẽ căn bệnh đã âm thầm có mặt trong cơ thể khi anh đang vui chơi tại Disney World. Tiến sĩ Ryan O’Grady, giáo sư toán học tại một trường đại học ở ngoại ô phía bắc Pittsburgh nói anh không thể loại trừ khả năng trên. Vào một buổi sáng cuối đông, anh ngồi trong văn phòng làm việc của mình, mặc chiếc áo hoodie có in hình chú gấu bông mặc vest và chia sẻ: “Tôi không chắc lắm. Bạn không thể biết nó bắt đầu từ lúc nào, nhưng tôi vẫn thường nghĩ về điều đó.”
Vào tháng 2 năm 2023, trong chuyến đi cùng vợ và hai cô con gái nhỏ, Tiến sĩ O’Grady bắt đầu cảm thấy khó chịu ở bụng. Là một người đàn ông 43 tuổi khỏe mạnh, anh không hề lo lắng về vấn đề này.
Tuy nhiên, thời gian trôi qua, các triệu chứng khó chịu xuất hiện nhiều hơn. Khi mùa lễ cuối năm đến gần, tình trạng khó tiêu của anh thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn. Sau nhiều lần bị vợ thúc giục, anh đã đến phòng cấp cứu. Sau đó, anh được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa và nhanh chóng được sắp xếp làm nội soi đại tràng nhờ một lịch hủy vào phút chót.
Cuối cùng, hai ngày sau lễ Giáng sinh năm 2024, anh nhận được cuộc gọi từ bác sĩ thông báo rằng: anh bị ung thư đại trực tràng.
Tiến sĩ O’Grady chia sẻ: “Chúng tôi dự định đến Columbus để đón Giáng sinh muộn với gia đình anh trai”. Sau một hồi do dự, gia đình anh vẫn quyết định đi. Trong thời gian ở nhà anh trai, để tránh những suy nghĩ tiêu cực, anh tập trung làm việc. Trong khi đó, vợ anh bận rộn gọi điện sắp xếp các cuộc hẹn với bác sĩ.
Vài thập kỷ trước, ngoại trừ những người có yếu tố di truyền đặc biệt, rất hiếm gặp việc một người dưới 50 tuổi bị chẩn đoán mắc ung thư đại trực tràng. Nhưng hiện tại, điều này không còn đúng nữa.
Bác sĩ Y. Nancy You, chuyên gia điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Ung thư MD Anderson thuộc Đại học Texas, chia sẻ: “Khi tôi hoàn thành đào tạo chuyên khoa vào năm 2009, tuổi trung bình của bệnh nhân mắc ung thư đại trực tràng ở Mỹ là 72. Bây giờ con số này là 67”.
Không chỉ ung thư đại trực tràng, hơn 10 loại ung thư phổ biến khác bao gồm ung thư vú, ung thư tử cung, và ung thư thận cũng được phát hiện thường xuyên hơn ở những người dưới 50 tuổi. Đặc biệt, tỷ lệ tăng cao nhất nằm trong nhóm tuổi từ 20 đến 29.
Xu hướng này khiến các nhà khoa học lo lắng và đặt ra nhiều câu hỏi. Theo Bác sĩ You, người đang điều hành Chương trình Ung thư Đại trực tràng ở người trẻ tuổi tại MD Anderson, mặc dù đã có một số manh mối về nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, hiện vẫn chưa có câu trả lời chắc chắn.
Bà nói: “Tôi không nghĩ rằng chỉ có một “thủ phạm” duy nhất gây ra tình trạng này. Đây là câu hỏi triệu đô mà ai cũng thắc mắc. Nhưng chắc chắn sẽ cần rất nhiều thời gian để tìm ra câu trả lời”.
Dấu hiệu cảnh báo về một vấn đề lớn hơn
Sự gia tăng các ca ung thư ở người trẻ đã thu hút sự chú ý của công chúng vào năm 2020. Vào năm đó, nam diễn viên Chadwick Boseman, ngôi sao của loạt phim Black Panther và nhiều bộ phim nổi tiếng khác, đã qua đời vì ung thư đại trực tràng ở tuổi 43.
Trên màn ảnh rộng, Boseman xuất hiện với vẻ ngoài điển trai, thân hình cơ bắp, và là hình ảnh đại diện hoàn hảo cho sự khỏe mạnh. Chẳng ai có thể nghĩ rằng anh ấy bị chẩn đoán ung thư rồi qua đời vì căn bệnh ấy.
Nhưng tuổi trẻ không còn là lá chắn bảo vệ ung thư đại trực tràng như trước đây nữa. Bác sĩ, thạc sĩ Yin Cao thuộc Trung tâm Ung thư Siteman của Đại học Washington tại thành phố St. Louis cho biết: “Ung thư đại trực tràng đang trở thành loại ung thư gây tử vong hàng đầu ở người trưởng thành trẻ tuổi tại Mỹ.”
Bác sĩ Cao hiện đang dẫn đầu một chương trình nghiên cứu tiên phong mang tên PROSPECT, nhằm tìm hiểu nguyên nhân gây ra ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi. Đây là chương trình nghiên cứu với quy mô quốc tế, được tài trợ bởi Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI), Viện nghiên cứu ung thư Anh (Cancer Research UK), Quỹ Bowelbabe và Viện Ung thư Quốc gia Pháp (INCa) thông qua chương trình Thử thách lớn từ Ung thư (Cancer Grand Challenges). Bác sĩ Cao đã giải thích lý do vì sao chương trình có quy mô lớn như thế trong một cuộc họp của hội đồng cố vấn NCI vào tháng 12 năm 2024.
Một nghiên cứu gần đây đã phát hiện rằng gần 10% các ca ung thư đại trực tràng mới trên toàn cầu được phát hiện ở những người dưới 50 tuổi. Ngoài ra, một nghiên cứu của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS) đã phân tích số liệu của 50 nước và cho thấy tỷ lệ ung thư đại trực tràng ở người trẻ đã tăng lên ở 27 quốc gia.
Nhiều loại ung thư khác cũng gia tăng ở người lớn tuổi
Các nghiên cứu gần đây đã làm rõ hơn phạm vi của hiện tượng ung thư ở người trẻ tuổi. Kết quả cho thấy xu hướng này không chỉ giới hạn ở ung thư đại trực tràng.
Một nghiên cứu do NCI dẫn đầu, được công bố vào tháng 5, cung cấp một trong những phân tích toàn diện nhất về các xu hướng tại Hoa Kỳ. Nghiên cứu xem xét dữ liệu từ hai cơ sở dữ liệu lớn và phát hiện rằng tỷ lệ mắc 14 loại ung thư đã tăng lên ít nhất ở một nhóm dưới 50 tuổi (bao gồm các nhóm tuổi 15–29, 30–39, và 40–49) trong giai đoạn 2010–2019.
Tuy nhiên, theo chia sẻ của Tiến sĩ Meredith Shiels, nhà nghiên cứu chính thuộc Phòng Dịch tễ học và Di truyền Ung thư của NCI, tỷ lệ chẩn đoán mắc bệnh mới của 9 trong số các loại ung thư này cũng tăng lên ở ít nhất một nhóm trên 50 tuổi.
Nghiên cứu của ACS về ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi cho thấy điều tương tự cũng đang xảy ra trên toàn cầu. Trong đó, sự gia tăng số ca chẩn đoán mắc ung thư đại trực tràng “thường xảy ra song song với sự gia tăng ở người lớn tuổi.”
Theo Tiến sĩ Shiels, những phát hiện này cho thấy các nghiên cứu trong tương lai không thể bỏ qua những gì đang diễn ra ở nhóm người lớn tuổi. Bà nói: “Chúng ta có thể học hỏi được nhiều điều … bằng cách xem xét tất cả các nhóm tuổi”.
Nguyên nhân nào đứng sau sự gia tăng ung thư ở người trẻ tuổi?
Hiện tại, chúng ta không thể chắc chắn nguyên nhân nào dẫn đến xu hướng gia tăng các ca ung thư ở người trẻ tuổi. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã cùng chỉ ra một số nguyên nhân tiềm năng giống nhau.
Nhiều nghiên cứu cho rằng béo phì và việc tiêu thụ rượu quá mức là những yếu tố chính gây ung thư. Một số nghiên cứu khác đề xuất rằng các yếu tố môi trường, chẳng hạn như sự tích tụ quá mức vi nhựa trong cơ thể người trẻ, có thể đóng vai trò quan trọng.
Rất nhiều các bằng chứng hiện có tập trung vào một nguyên nhân tiềm năng khác: sự rối loạn thành phần hệ vi sinh ở đường ruột và các cơ quan khác trong cơ thể. Một nghiên cứu gần đây cũng nhắc đến vi khuẩn. Nhưng ở đây, yếu tố chủ chốt không phải là tổ hợp có hại của các vi sinh vật này, mà có thể là một loại độc tố gây tổn thương DNA được sản sinh bởi một số chủng vi khuẩn E. coli.
Trong một phiên thảo luận về ung thư ở người trẻ tuổi tại hội nghị thường niên của Hiệp hội Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (AACR) vào tháng 4, Tiến sĩ Ulrike Peters, thuộc Trung tâm Ung thư Fred Hutch chia sẻ rằng có nhiều yếu tố có thể đóng góp vào hiện tượng này.
Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh, “Đối với nhiều yếu tố, chúng ta chưa có bằng chứng dịch tễ học mạnh mẽ để chứng minh rằng chúng có liên quan trực tiếp đến ung thư ở người trẻ tuổi”.
Một số nhà nghiên cứu tin rằng thực trạng về ung thư đại trực tràng và một số loại ung thư khác mà chúng ta đang thấy là hiệu ứng “nhóm người sinh cùng năm” (hay cùng một khoảng thời gian).
Lấy ung thư đại trực tràng làm ví dụ, trong nhiều thập kỷ, căn bệnh này chủ yếu được chẩn đoán ở những người trong độ tuổi 60 và 70. Tuy nhiên, bắt đầu từ thế hệ sinh ra trong những năm 1950, và rõ rệt hơn ở các thế hệ sau đó, việc tiếp xúc với các yếu tố môi trường, lối sống và các yếu tố nguy cơ khác đã có thể đẩy nhanh quá trình phát triển của ung thư đại trực tràng ở từng cá nhân.
Tiến sĩ Nancy You giải thích rằng nói một cách khác, một tổ hợp các yếu tố phổ biến đã tạo ra một cửa sổ sinh học mới, khiến cho ung thư xuất hiện ở người trẻ tuổi.
Ung thư ở người trẻ có khác biệt về mặt sinh học không?
Một câu hỏi quan trọng đối với các nhà nghiên cứu là liệu về mặt sinh học, ung thư ở người trẻ tuổi có khác biệt ở một số khía cạnh chính so với các ca ung thư được chẩn đoán ở người lớn tuổi hay không. Các chuyên gia đồng tình rằng những thông tin này có thể giúp xác định các yếu tố chính dẫn đến hiện tượng này. Trước mắt, nó có thể giúp đưa ra những lựa chọn về phương pháp điều trị và cách chăm sóc phù hợp nhất cho người trẻ tuổi.
Theo tiến sĩ Rihab Yassin thuộc Phòng Sinh học Ung thư của NCI, nhìn chung, các phát hiện về sự khác biệt tiềm ẩn trong di truyền hoặc các yếu tố sinh học khác ở các ca ung thư ở người trẻ (không có mối liên hệ với các đột biến gene di truyền liên quan đến ung thư) vẫn chưa thể giúp đưa ra kết luận chắc chắn nào.
Một số nghiên cứu đã xác định sự khác biệt phổ biến về những thay đổi di truyền trong các khối u ở những người trẻ mắc ung thư đại trực tràng so với các khối u ở người lớn tuổi, và một số nghiên cứu đã liên kết một số thay đổi di truyền cụ thể với nguy cơ gia tăng ung thư vú ở người trẻ tuổi.
Tuy nhiên, nhìn chung, kết quả từ các nghiên cứu về các yếu tố di truyền cụ thể “có mâu thuẫn với nhau”, theo lời tiến sĩ Rihab Yassin.
Theo tiến sĩ Zsofia Stadler thuộc Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (MSKCC), có một số bằng chứng cho thấy những đột biến gene được di truyền liên quan đến ung thư, thường được gọi là đột biến dòng mầm, có thể là một phần nguyên nhân gây ra sự gia tăng các ca ung thư ở người trẻ.
Trong phiên thảo luận về ung thư khởi phát sớm tại hội nghị AACR, tiến sĩ Stadler đã trích dẫn dữ liệu từ một nghiên cứu trên những người trẻ mắc ung thư được điều trị tại MSKCC.
Nhìn chung, một tỷ lệ khá nhỏ có đột biến dòng mầm. Tuy nhiên, ở những người dưới 35 tuổi, gần 20% được phát hiện có khuynh hướng di truyền mắc ung thư. Thông thường, những đột biến này là các thay đổi di truyền phổ biến nhất liên quan đến ung thư, bao gồm những đột biến trong các gene BRCA1 và BRCA2, cũng như trong một nhóm các gene được tìm thấy ở những người mắc hội chứng Lynch, vốn liên quan đến một số loại ung thư khác nhau.
Tiến sĩ Stadler cảnh báo rằng, nhìn chung, các đột biến dòng mầm liên quan đến ung thư dường như chỉ đóng vai trò hạn chế trong hiện tượng này.
Tiến sĩ Ulrike Peters đồng ý. “Yếu tố di truyền không thể giải thích sự gia tăng các ca ung thư ở người trẻ mà chúng ta đã thấy”. “Hệ gene của chúng ta không thể thay đổi nhanh như vậy chỉ trong vài thập kỷ”.
Ngoài những khác biệt về di truyền, các nhà khoa học còn nghi vấn liệu các ca ung thư ở người trẻ có biểu hiện khác so với cùng loại ung thư ở người lớn tuổi hay không. Tiến sĩ Nancy You nhận định những khác biệt này có thể cho thấy rằng các khối u ở người trẻ tuổi đang được thúc đẩy bởi những đặc điểm sinh học chung.
Có một số dấu hiệu cho thấy, ít nhất trong trường hợp ung thư đại trực tràng, căn bệnh này có thể khác biệt về mặt sinh học và có khả năng gây tổn hại nhiều hơn ở những người được chẩn đoán ở độ tuổi còn trẻ.
Ví dụ, theo lời tiến sĩ Yassin, các ca ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi thường hình thành ở các vị trí thuộc phần đại tràng trái và trực tràng, đồng thời có những đặc điểm vật lý khác liên quan đến các khối u ác tính.
Thêm vào đó, tỷ lệ tử vong ở những người dưới 50 tuổi mắc ung thư đại trực tràng đã gia tăng, điều này cũng là dấu hiệu cho thấy bệnh có xu hướng nghiêm trọng hơn. Theo nghiên cứu của tiến sĩ Meredith Shiels và các đồng nghiệp tại NCI, hai loại ung thư phổ biến khác tại Hoa Kỳ cũng cho thấy xu hướng này là ung thư tử cung và ung thư tinh hoàn.
Tiến sĩ Shiels nhấn mạnh rằng tỷ lệ tử vong do ung thư nói chung không gia tăng ở những người dưới 50 tuổi. Tuy nhiên, theo tiến sĩ sự gia tăng tỷ lệ tử vong ở một nhóm nhỏ các loại ung thư vẫn là điều “rất đáng lo ngại”.
Giải quyết vấn đề ung thư ở người trẻ trong thời kỳ bất ổn
Andrea Dwyer, Thạc sĩ Y tế Công cộng, thuộc Trung tâm Ung thư Đại học Colorado, là người tham gia vào nhiều sáng kiến liên quan đến ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi. Bà nhấn mạnh rằng việc giải quyết một cách hiệu quả xu hướng gia tăng ung thư ở người trẻ tuổi không thể thực hiện được nếu không nâng cao nhận thức và truyền thông.
Bà Dwyer cho biết một tin vui là các nhân viên y tế đã bắt đầu có nhận thức và truyền thông tốt hơn. Nhờ đó, nhiều bác sĩ lâm sàng đã thay đổi cách thức khám chữa bệnh hàng ngày. Họ không còn loại trừ khả năng ung thư chỉ dựa trên độ tuổi của bệnh nhân ngay từ ban đầu.
“Chúng tôi đang chứng kiến sự thay đổi ấy”, bà nói.
Theo tiến sĩ Nancy You một sự chuyển biến tương tự trong nhận thức của giới trẻ không thể xảy ra sớm. Để họ có thể thay đổi hành vi khi xuất hiện các triệu chứng sức khỏe bất thường, cần vượt qua những rào cản thực tế và cố hữu.
Theo bà, “Người trẻ thường quá bận rộn với cuộc sống, và họ nghĩ rằng [các triệu chứng] sẽ tự biến mất”.
Bà Dwyer cho hay thái độ này rất thường thấy ở người trẻ tuổi: “Họ nghĩ … ‘Tôi có hàng triệu việc khác phải làm. Liệu tôi có muốn dành thời gian và tiền bạc để đi khám bác sĩ không?’”
Hậu quả tiềm ẩn và đặc biệt nguy hiểm của suy nghĩ này chính là sự chậm trễ trong việc chẩn đoán, dẫn đến việc ung thư được phát hiện khi đã tiến triển nặng hơn và có thể khó điều trị hơn.
Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng chảy máu trực tràng thường xuyên và đau bụng là những triệu chứng cảnh báo rõ ràng nhất của ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi. Nghiên cứu này cũng phát hiện rằng thời gian từ khi bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng đầu tiên đến khi được chẩn đoán mắc ung thư thường kéo dài nửa năm hoặc lâu hơn.
Các nghiên cứu khác cũng đã xác định những triệu chứng báo động tương tự của ung thư đại trực tràng ở người trẻ tuổi. Chẳng hạn, bác sĩ Cao đã dẫn đầu một nghiên cứu vào năm 2023, bổ sung tiêu chảy và thiếu máu do thiếu sắt vào danh sách các chỉ số báo động quan trọng.
“Chúng tôi thực sự muốn giúp người trưởng thành trẻ tuổi nhận thức rằng nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào trong danh sách này, hãy đến gặp bác sĩ ngay”.
Đọc thêm: 7 dấu hiệu cảnh báo ung thư
Tiến sĩ You cho biết rằng khi một người được chẩn đoán mắc ung thư, việc xét nghiệm di truyền vô cùng quan trọng. Đặc biệt, việc xét nghiệm hội chứng Lynch, một tình trạng di truyền gây ra khoảng 20%-30% các trường hợp ung thư đại trực tràng, là điều không thể thiếu.
Các khối u ở những người mắc hội chứng Lynch “phản ứng cực kỳ tốt với liệu pháp miễn dịch,” tiến sĩ You cho biết. “Do đó, một phần quan trọng trong quy trình điều trị hiện tại là đảm bảo rằng chúng tôi không bỏ sót bất kỳ bệnh nhân nào thuộc nhóm này, bởi vì chúng ta đã có một phương pháp điều trị thực sự hiệu quả.”
Chuẩn bị cho giai đoạn khó khăn
Trong khi quá trình nghiên cứu vẫn đang tiếp diễn, tiến sĩ Nancy You nhấn mạnh rằng có những cách đã được chứng minh có thể giúp bệnh nhân trẻ tuổi đối mặt với những thử thách khi bị chẩn đoán mắc ung thư. Trong số đó, bà đề cập đến việc đảm bảo họ được kết nối với các nguồn thông tin phù hợp về xét nghiệm di truyền.
Dù là trong hay sau khi điều trị tích cực, việc giúp các bệnh nhân trẻ tuổi xây dựng mối liên kết với những người khác có cùng trải nghiệm rất quan trọng. “Điều này có nghĩa là giúp bệnh nhân cảm nhận được tinh thần cộng đồng, để họ hiểu rằng họ không cô đơn,” bà chia sẻ.
Trong khi đó, Ryan O’Grady đã hoàn thành các đợt xạ trị và vào mùa xuân năm 2025, anh đã bắt đầu giai đoạn điều trị hóa trị chuyên sâu. Theo các chỉ số đánh giá, bệnh ung thư của anh đang đáp ứng tốt với liệu trình điều trị: các hình ảnh chụp cho thấy khối u của anh tiếp tục nhỏ đi.
Hiện tại, anh vẫn chơi bóng rổ, tập tạ vài ngày mỗi tuần và tham dự các buổi hòa nhạc. Anh cũng bắt đầu ăn uống lành mạnh hơn và đã từ bỏ rượu.
“Tôi cảm thấy rất ổn”, anh nói. “Nhưng tôi muốn chuẩn bị cho bản thân trong trường hợp mọi thứ trở nên thực sự khó khăn.”
Giới thiệu về tác giả
Thạc sĩ Carmen Phillips là tổng biên tập của blog Cancer Currents. Đây là một trang tin tức của Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI), chuyên cung cấp thông tin cho các nhà khoa học, nhân viên y tế, bệnh nhân ung thư, người thân của họ và công chúng nói chung về những tiến bộ trong nghiên cứu và chăm sóc bệnh nhân ung thư.
Carmen đã công tác tại NCI hơn 15 năm, chuyên viết tin tức và nội dung khác cho trang web chính thức của Viện. Trước khi gia nhập NCI, ông từng là cây bút chuyên về tim mạch và chính sách y tế tại Trường chuyên khoa Tim mạch Hoa Kỳ (American College of Cardiology) và WebMD, cũng như phụ trách nội dung mảng bệnh truyền nhiễm và các vấn đề liên quan tại Hội Chữ thập đỏ Hoa Kỳ.
Ông có bằng thạc sĩ chuyên ngành Viết sáng tạo về khoa học và văn bản không hư cấu từ Đại học Johns Hopkins, cùng với hai bằng cử nhân Báo chí và Khoa học chính trị từ Đại học Pittsburgh.
Người dịch: Hoàng Nữ Khánh Nguyên, Thạc sĩ chuyên ngành Marketing và truyền thông, INSEEC MSc Paris.
Bài gốc: Why Is Early-Onset Cancer On the Rise? – NCI
14/05/2025, tác giả Carmen Phillips
