Không phải ngẫu nhiên mà người ta ví căn bệnh ung thư như một bản án tử treo lơ lửng trên đầu bệnh nhân, phần nhiều bởi hiện nay vẫn chưa có một phương pháp chữa trị tối ưu có khả năng điều trị dứt điểm mọi loại ung thư. Điều này càng khiến cho nhiều bệnh nhân và gia đình khi biết bệnh có tâm lý “vái tứ phương”, không ngần ngại thử mọi loại thuốc, mọi cách điều trị, kể cả khi đó chỉ là những lời đồi thổi hay những tuyên bố chưa được kiểm chứng.
Còn nhớ năm 2015, cố nghệ sỹ Hán Văn Tình từng khiến dư luận xôn xao khi thừa nhận đã từng đến Thái Nguyên để nhờ “cô Phú” xoa bóp, tẩm quất nhằm chữa trị căn bệnh ung thư phổi quái ác. Chưa đầy một năm sau đó, vào tháng 9/2016, “lão Quềnh” của công chúng đã ra đi sau một thời gian dài chống chọi với bệnh tật, để lại nhiều câu hỏi xung quanh năng lực thần thánh của “cô Phú” mà đến nay vẫn chưa có được một lời giải đáp. Và trường hợp của cố nghệ sỹ Hán Văn Tình chính là minh chứng rõ ràng nhất cho tâm lý “có bệnh vái tứ phương” của người bệnh, kể cả khi họ vẫn đang được tiếp cận với những phương pháp điều trị y tế tân tiến nhất tại bệnh viện chuyên khoa.
Cũng vào khoảng thời gian này, một trang Facebook có tên gọi Nano Vàng (Gold Nanoparticles-GNPs) được lập ra nhằm quảng bá và tuyên truyền về việc hạt nano vàng có thể giúp chữa khỏi bệnh ung thư. Theo người thành lập ra trang mạng này, khi một số lượng lớn nano vàng nguyên chất được đưa vào cơ thể thông qua đường uống sẽ có thể vượt qua rào cản của hệ tiêu hoá, đi vào máu và tìm đến những tế bào ung thư. Nano vàng sẽ được kích hoạt dưới tác động của việc “chiếu chụp” và tiêu diệt tế bào ung thư hoàn toàn. Đây là một phương pháp chữa ung thư được tác giả giải thích dựa vào nhiều “bài báo nghiên cứu chuyên ngành sâu” nhưng cũng đồng thời cũng được đúc kết từ “kinh nghiệm cộng đồng”, “tự kiểm nghiệm, tự đánh giá khả thi”. “Tác giả” kêu gọi sự ủng hộ, hỗ trợ của gần 2,700 thành viên của trang Facebook này để giúp Việt Nam “đi trước” trong nghiên cứu, áp dụng nano vàng trong điều trị ung thư.
Ở đây chúng tôi xin không muốn xúc phạm đến hoài bão của người thành lập trang Facenook Nano Vàng với nền y học nước nhà, cũng không nhằm phủ định mọi tuyên bố của ông. Bài viết này chỉ nhằm chỉ ra nhiều điểm chưa rõ ràng và không thoả đáng trong phương pháp điều trị ung thư sử dụng nano vàng của “tác giả”, giúp những bệnh nhân và người nhà của họ có thể hiểu được bản chất của hạt kim loại này, những nhược điểm của nó và có thêm cơ sở khoa học trước khi quyết định xem mình có nên áp dụng hay không.
Hạt nano vàng sử dụng trong nghiên cứu y học thường tồn tại với kích cỡ siêu nhỏ, ở mức duới 250 nanomet, tương đương với 1/400 đường kính của sợi tóc. Tuỳ vào phương pháp điều chế mà nano vàng có thể tồn tại dưới dạng nguyên chất dưới dạng hình que, hình cầu, ngôi sao hoặc bao phủ lên các hạt nano của các chất khác (hình 1). Mỗi hình dáng lại quyết định lý tính và khả năng kích hoạt khác nhau dưới từng mức sóng ánh sáng.
Muốn đưa được nano vàng vào cơ thể, người ta có thể sử dụng nhiều phương pháp như uống, tiêm, truyền tĩnh mạch hoặc tiêm trực tiếp vào khối ung thư, v.v… Tuy nhiên, khả năng nano vàng được hấp thụ vàng qua thành ruột là rất thấp. Vàng nguyên chất lại có tính trơ, rất khó bị đào thải ra khỏi cơ thể nên người uống nano vàng với một khối lượng lớn trong thời gian ngắn rất có thể mắc các bệnh liên quan đến đường ruột, tắc ruột hoặc ngộ độc. Một nghiên cứu về độc tính của vàng trên chuột năm 2010 bằng các phương pháp như uống, tiêm vào bụng và tiêm tĩnh mạch. Chuột khi uống liều lượng cao bị giảm cân nặng, các chỉ số hồng cầu và tụy tạng [1].
Phương pháp hữu hiệu nhất để đưa được hạt nano vàng tiếp cận với các tế bào ung thư là tiêm trực tiếp vào vùng ung thư. Nhưng điều này chỉ khả thi khi thí nghiệm trên chuột và rất khó để thực hiện trên cơ thể người do các khối u thường nằm sâu trong cơ thể hoặc ở những vị trí nguy hiểm. Bên cạnh đó, một số nhà khoa học còn cảnh báo nano vàng có thể gây ra đông máu hoặc tan máu khi tiêm trực tiếp vào cơ thể người do sự tương tác giữa chất phủ lên bề mặt nano vàng và các protein trong máu [2]
Hình 1: Các hình dạng của nano vàng trên mô hình và thực tế. hình cầu, hình lập phương, hình que, hình sao, nano vàng được bao phủ bởi các polymer khác và lớp vỏ vàng bao phủ hạt nano [3]
Một nghiên cứu khác về ảnh hưởng của nồng độ nano vàng trong thí nghiệm trên tế bào cho thấy chúng gây hại cho các sợi actin của tế bào, từ đó làm tế bào di chuyển chậm, bám dính và phân chia kém [4].
Vì vậy, việc uống nano vàng trực tiếp thông qua đường tiêu hoá, dù là ở dạng nguyên chất hay hợp chất, nhưng nếu không có kích cỡ và hình dáng hạt thích hợp hay sự theo dõi chặt chẽ của bác sỹ sẽ đều có những hệ luỵ trực tiếp đối với sức khoẻ người bệnh.
Vậy trên lý thuyết, nano vàng có thể được sử dụng trong điều trị ung thư hay không?
Câu trả lời là hoàn toàn có thể.
Ung thư bản chất là 1 khối mô phát triển bất bình thường, chúng phát triển và phân chia không ngừng. Chúng xây dựng một hệ thống mạch máu bất thường bao quanh khối mô để hấp thụ chất dinh dưỡng.
Mời xem thêm:
Ở thành mao mạch, các tế bào mạch máu không liên kết chặt chẽ với nhau như ở các mô bình thường mà lại tạo ra những khoảng hở từ 100 nm đến 800 nm. Đồng thời, đường kính của mạch máu cũng phát triển không đồng đều và có nhiều nếp gấp, khiến nên vận tốc và lưu lượng máu xung quanh các mô ung thư cũng trở nên bất thường. Đây chính là điều kiện giúp cho các hạt nano vàng có khuếch tán và lưu trú vào khối ung thư. Hình 2.
Hình 2: Con đường phân tán các hạt nano vào khối ung thư. A: khi mạch máu bình thường. B và C: mạch máu tại khối ung thư, xuất hiện các khe hở giữa các tế bào biểu bì trên mạch máu. B: sự phát tán của nano vàng vào khối ung thư theo cách thụ động thông qua các khe hở trên mạch máu. C: các nano vàng đi vào khối ung thư, và kết dính với tế bào ung thư qua tương tác giữa ligand trên nano vàng và thụ thể trên tế bào ung thư. Ligand là thể liên kết đặc hiệu với các thụ thể trên bề mặt tế bào. [5]
Trong y học, nano vàng có thể được áp dụng trong quá trình chuẩn đoán bệnh bằng hình ảnh, chuẩn đoán bệnh ở mức độ phân tử và điều trị bệnh. Riêng trong điều trị bệnh ung thư, hạt nano vàng có thể được sử dụng trong quá trình quang nhiệt trị, quang hóa trị, kết hợp với xạ trị hoặc kết hợp đưa thuốc trong điều trị trúng đích nhờ vào tổng diện tích bề mặt lớn.
Do bài viết có hạn, chúng tôi xin được giới thiệu sâu hơn về những ứng dụng tiềm năng của nano vàng trong y học trong một bài viết khác.
Tuy nhiên, cần lưu ý là mọi khả năng chữa trị bệnh ung thư của nano vàng đều còn đang là lý thuyết, ở mức nghiên cứu ban đầu và hoàn toàn chưa được kiểm nghiệm hiệu quả trên người cũng như đưa vào sản xuất công nghiệp.
Trước khi một loại thuốc được bán rộng rãi trên thị trường, nó cần phải trải qua một quá trình thử nghiệm khắc khe và gắt gao, tiêu tốn nhiều thời gian và tiền bạc. Thông thường, một hoạt chất thuốc sẽ trải qua nhiều bước sau:
Bước 1 : Tổng hợp, ly trích hoá học và kiểm định xem xét tính chất hoá, lý trong phòng thí nghiệm. Bước này được thực hiện để xem hoạt chất thuốc có tinh khiết hay lẫn lộn với các tạp chất khác hay không.
Bước 2: Thử nghiệm sinh học trong phòng thí nghiệm. Bước này được thực hiện để đánh giá hiệu quả của hoạt chất thuốc trên quy mô tế bào. Ngoài ra, người ta còn nghiên cứu thêm cơ chế tiêu diệt chữa lành của hoạt chất thuốc ở mức độ dưới tế bào.
Bước 3: Thử nghiệm trên động vật nhỏ như chuột và bọ. Việc thử nghiệm trên động vật nhỏ giúp ta đánh giá phần nào hoạt tính của thuốc. Tuy nhiên, bản chất miễn dịch, hệ tuần hoàn, chức năng của các cơ quan của mỗi động vật đều có những khác biệt nên kết quả quan trên chuột không thể đảm bảo cho kết quả khả quan trên người.
Bước 4: Thử nghiệm trên động vật lớn như heo, và xa hơn là động vật linh trưởng.
Bước 5: Thử nghiệm trên một nhóm người tình nguyện.
Tất cả các thử nghiệm trên phải được diễn ra trong những điều kiện ngặt nghèo, được ghi chép kỹ lưỡng và tính toán thống kê chính xác.
Nếu cần tìm hiểu rõ hơn về quy trình thương mại hoá một hợp chất thuốc, đọc giả có thể tham khảo thêm “quy trình nghiên cứu phát triển thuốc ” mà chúng tôi đã đề cập trong bài viết trước.
Tại Mỹ, khi một người tình nguyện tham gia vào thử nghiệm một loại thuốc mới, họ sẽ được các nhà khoa học, các y bác sỹ phân tích tỉ mỉ thông tin về hoạt chất thuốc và những hệ luỵ có thể xảy ra đối với sức khoẻ của tình nguyện viên. Trong suốt quá trình thử nghiệm này, tình nguyện viên sẽ làm việc với một nhóm nguyên cứu, những người luôn luôn theo dõi sức khoẻ và những biểu hiện của tình nguyện viên. Bên cạnh đó, tình nguyện viên vẫn sẽ nhận được một khoản tiền “lương” ở mức 100 USD/ngày. Với những dự án thử nghiệm hoạt chất thuốc lớn kéo dài nhiều tuần, mức lương có thể lên đến $8,000 USD.
Vậy mà rất nhiều những bệnh nhân ung thư ở Việt Nam lại đang mờ mắt làm “chuột thí nghiệm” không công, không bồi thường, không lợi ích y tế cho người thành lập trang Facebook mà chúng tôi nhắc đến ở đầu bài viết. Xin được nhắc lại là nano vàng nguyên chất hoàn toàn chưa được thử nghiệm trên con người và cũng chưa có bất cứ bằng chứng khoa học nào chứng minh uống trực tiếp nano vàng nguyên chất có thể giúp điều trị dứt điểm bệnh ung thư.
“Hầu như ở các nước trên thế giới công nghệ nano vàng sử dụng cho điều trị ung thư còn rất mới và đang từng bước nghiên cứu phát triển, chưa ở đâu cho áp dụng rộng rãi trên người. Bên cạnh đó, mọi người chưa ai biết quy trình sản xuất nano vàng đang được Tiến sĩ Doãn Hà Thắng rao bán thế nào, sản xuất ở đâu, hình thù thế nào, quản lý chất lượng như thế nào,… và hơn thế nữa là các kết quả khảo sát lâm sàng về nano vàng sau khi uống như thế nào (sau khi uống, vô máu được bao nhiêu, đến khối u được bao nhiêu, tích tụ bao lâu, có phụ thuộc vào loại ung thư hay không,…) đều không có!
Theo một số thông tin từ group dành cho bệnh nhân ung thư (CLB Cuộc chiến ung thư) và facebook Chiến Thắng Ung Thư (Xin vui lòng xem ở link https://www.facebook.com/profile.php?id=100009319910836), mỗi chai nano vàng 600ml được bán với giá dao động từ 5 – 15 triệu đồng, hầu hết là từ 12 – 15 triệu đồng. Tuy nhiên các chai nano vàng này đều không nhãn mác, không có hóa đơn thu tiền và người mua (bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân) phải ký vào tờ giấy có nội dung đại khái là được sử dụng thuốc miễn phí, tình nguyện tham gia thử nghiệm thuốc.
Không ai có thể ngăn tâm lý “có bệnh vái tứ phương” của những bệnh nhân ung thư, những người đang phải đối mặt với bản án tử vô thời hạn, nhưng chúng tôi chỉ hi vọng sẽ giúp họ không “tiền mất tật mang” và làm giàu cho những “nhà khoa học” tham lam và vô tâm kia.
Mời xem thêm: https://ruybangtim.com/chua-ung-thu-bang-nano-vang-phan-2-ung-dung-cua-nano-vang-trong-chan-doan-va-dieu-tri/
Chịu trách nhiệm nội dung: TS Vũ Quang Hiếu, ThS, Nhà báo Diệu Hà
Góp ý nội dung: TS Nguyễn Hồng Vũ
Tài liệu tham khảo:
