Phẫu thuật ung thư não là một chặng đường đầy thử thách, nhưng nó chưa phải là điểm dừng. Sau ca mổ, cơ thể người bệnh còn rất yếu, não bộ cũng cần thời gian để phục hồi. Đây là lúc mà chế độ dinh dưỡng và các hoạt động hỗ trợ chức năng đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Một bữa ăn đầy đủ chất và những bài tập phù hợp không chỉ giúp vết thương mau lành mà còn hỗ trợ não thiết lập lại các chức năng quan trọng như vận động, trí nhớ, cảm xúc hay lời nói. Nếu chăm sóc không đúng cách, người bệnh có thể đối mặt với tình trạng mệt mỏi kéo dài, suy dinh dưỡng, thậm chí sa sút tinh thần.
Bài viết này chia sẻ những hướng dẫn thực tế và dễ áp dụng về cách ăn uống cũng như phục hồi sau mổ ung thư não. Hy vọng đây sẽ là nguồn thông tin hữu ích cho người bệnh và gia đình, giúp hành trình hồi phục trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.
Khác với nhiều loại bệnh lý hay ung thư khác, dinh dưỡng cho người sau phẫu thuật ung thư não không chỉ nhằm phục hồi thể trạng chung mà còn hướng đến việc nuôi dưỡng và bảo vệ não bộ – cơ quan trung tâm điều khiển trí nhớ, cảm xúc, vận động và ngôn ngữ. Vì vậy, khẩu phần ăn cần đặc biệt chú trọng đến các thực phẩm giàu chất béo tốt cho thần kinh, chất chống viêm, và dưỡng chất hỗ trợ tái tạo mô não, đồng thời vẫn đảm bảo dễ tiêu hóa để cơ thể yếu ớt sau mổ có thể hấp thu tốt. Điểm khác biệt này khiến chế độ ăn sau phẫu thuật ung thư não vừa mang tính “điều trị” vừa “phục hồi chức năng”, đóng vai trò như một phần trong quá trình tái thiết lập chất lượng sống của người bệnh.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://neurologicalsurgery.in/blog/brain-healthy-diet-for-brain-tumor-patients/)
Dinh dưỡng sau phẫu thuật u não
- Nguyên tắc chung
Ăn đầy đủ và cân đối: Không quá nhiều nhưng cũng không quá kiêng khem.
Dễ tiêu hóa: Ưu tiên món mềm, ấm, ít dầu mỡ.
Giàu dinh dưỡng và chống viêm: Rau củ, cá, trái cây tươi…
Uống đủ nước: Tránh mất nước, hỗ trợ đào thải bớt thuốc mê, thuốc giảm đau và các loại thuốc đã dùng. Uống đủ nước sẽ giúp quá trình này diễn ra thuận lợi hơn. Thông thường, người lớn nên uống khoảng 6–8 cốc nước (1,5–2 lít) mỗi ngày để cơ thể không bị thiếu nước. Sau phẫu thuật não, có người sẽ cần uống nhiều hơn một chút, nhưng cũng có người phải uống ít lại tùy theo tình trạng sức khỏe. Cách tốt nhất là uống từng ngụm nhỏ nhiều lần trong ngày, và để ý nước tiểu – nếu có màu vàng nhạt là dấu hiệu bạn đã uống đủ. Quan trọng nhất, hãy nghe theo hướng dẫn của bác sĩ, vì sau phẫu thuật nhu cầu nước của mỗi người có thể khác nhau.
Nếu bạn cảm thấy ăn không ngon miệng, đừng ngại hỏi bác sĩ xem có loại sữa hay thực phẩm bổ sung nào phù hợp để giúp bạn nạp đủ chất.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://health.sunnybrook.ca/after-surgery-recovery/)
- Các nhóm thực phẩm nên ưu tiên
Chất đạm (Protein): Chất đạm giúp cơ thể sửa chữa các tổn thương, duy trì cơ bắp và tăng sức đề kháng. Ví dụ: Thịt nạc, thịt gà, cá, trứng, sữa, sữa chua. Ngoài ra, các loại đậu, đậu hũ, hạt và ngũ cốc nguyên hạt cũng là nguồn đạm thực vật rất tốt.
Chất béo tốt: Giúp não hoạt động hiệu quả, giảm viêm và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Ví dụ: Cá hồi, cá thu, cá mòi, hạt lanh, hạt chia, quả óc chó, quả bơ, dầu ô liu và các loại hạt.
Tinh bột (Carbohydrate): Là nguồn năng lượng chính giúp cơ thể hoạt động và hỗ trợ tiêu hóa khỏe mạnh. Nên ưu tiên tinh bột tốt như gạo lứt, yến mạch, hạt diêm mạch, bánh mì nguyên cám, kết hợp với trái cây, rau củ và các loại đậu để bổ sung vitamin và chất xơ. Ngược lại, các loại tinh bột đã tinh chế như gạo trắng, bánh mì trắng hay mì ống làm từ bột tinh chế chứa ít chất xơ, dễ làm đường huyết tăng nhanh và không tốt bằng tinh bột nguyên hạt.
Vitamin và khoáng chất: Các loại vitamin và khoáng chất giúp cơ thể chống lại bệnh tật, hỗ trợ quá trình phục hồi và duy trì năng lượng. Ví dụ: Vitamin A giúp mắt sáng, tăng miễn dịch, có trong cà rốt, khoai lang, rau xanh; kẽm giúp vết thương nhanh lành, tăng miễn dịch, có trong thịt, hải sản, đậu và hạt.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://cancercareparcel.com/healthy-diet-for-cancer-patients/)
- Thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh
Thực phẩm chế biến sẵn: thường chứa chất béo xấu (chất béo bão hòa, chất béo trans) lượng đường dư thừa và các chất phụ gia nhân tạo có thể góp phần gây viêm và các vấn đề sức khỏe khác. Ví dụ: Đồ ăn vặt đóng gói, thức ăn nhanh, thịt chế biến sẵn và ngũ cốc có đường.
Thực phẩm và đồ uống có đường: Lượng đường tiêu thụ cao có thể dẫn đến tăng cân, tăng viêm và suy yếu hệ miễn dịch.
Thực phẩm nhiều muối: Lượng muối dư thừa có thể dẫn đến huyết áp cao và tăng giữ nước, điều này có thể gây ra vấn đề cho bệnh nhân u não.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/diet-and-cancer/does-having-a-healthy-diet-reduce-my-risk-of-cancer)
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật u não
- Phục hồi vận động
Bắt đầu từ các động tác đơn giản như đứng lên, đi vài bước quanh giường.
Tập vật lý trị liệu để giúp phục hồi thăng bằng, sức cơ.
Tùy vị trí khối u, người bệnh có thể cần tập lại động tác đơn giản như cầm nắm, viết chữ.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://braintumor.org/news/improving-balance-and-fall-prevention-for-patients-with-brain-tumors/#:~:text=Making%20environmental%20adjustments%20can%20reduce,that%20might%20unexpectedly%20get%20underfoot)
- Phục hồi ngôn ngữ và nhận thức
Nếu u nằm ở vùng ảnh hưởng đến lời nói, người bệnh có thể cần luyện nói, luyện viết lại với chuyên gia.
Trò chơi rèn trí nhớ như ghép hình, nghe nhạc nhẹ, đọc sách giúp não hoạt động linh hoạt hơn.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://medlatec.vn/tin-tuc/chuc-nang-cua-thuy-tran#:~:text=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di%20b%E1%BB%87nh%20c%C5%A9ng%20c%C3%B3%20th%E1%BB%83,t%C6%B0%20v%E1%BA%A5n%20chi%20ti%E1%BA%BFt%20h%C6%A1n)
- Phục hồi cảm xúc và tâm lý
Người bệnh dễ cảm thấy mệt mỏi, buồn bã hoặc lo âu. Việc được chia sẻ, lắng nghe là vô cùng quan trọng.
Viết nhật ký, vẽ tranh, thiền nhẹ là những cách giúp thư giãn tâm trí.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang: https://www.mindful.org/how-to-meditate/)
- Giấc ngủ và nghỉ ngơi
Ngủ đủ và sâu giúp não bộ phục hồi nhanh hơn.
Tránh dùng điện thoại hoặc xem màn hình trước giờ ngủ.
Không gian ngủ nên yên tĩnh, thoáng mát và dễ chịu.
(Nguồn: Hình được lấy từ trang https://tonggiaophanhue.net/tong-hop/suc-khoe/suc-khoe-8-thoi-quen-moi-ngay-giup-di-ngu-som/)
Kết luận
Phẫu thuật u não là một chặng đường đầy thử thách. Với sự chăm sóc đúng cách từ cả dinh dưỡng và phục hồi chức năng, người bệnh có thể lấy lại chất lượng sống, thậm chí sống khỏe mạnh và lạc quan hơn trước.
Thông tin người viết bài
Họ tên: Nguyễn Thị Thanh Mỹ
Học vị: Thạc sĩ Dược sĩ
Chuyên môn: Nghiên cứu sinh Tiến sĩ ngành Dược học
Nơi làm việc: Đại học Houston, Hoa Kỳ
Ngày: 20 tháng 7 năm 2025
Tài liệu tham khảo
- American Brain Tumor Association: “Nutrition and Brain Tumor Survivorship: What to Eat for Optimal Health.”
- Mayo Clinic: “Brain tumor FAQs.”
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-tumor/multimedia/vid-20535206
- “Nutrition after surgery: how to fuel your recovery.”
https://health.sunnybrook.ca/after-surgery-recovery/
- The Preston Robert Tisch Brain Tumor Center.“Diet and Nutrition for Brain Tumor Patients.”
- Cancer Care Parcel. “Crafting a Healthy Diet Plan for Cancer Patients: What You Need to Know”
https://cancercareparcel.com/healthy-diet-for-cancer-patients/
- Cancer Research UK. “Does eating a healthy diet reduce the risk of cancer?”
- National Brain Tumor Society. “Improving Balance and Preventing Falls for Patients with Brain Tumors.”
- Weill Cornell Medicine – Neurological Surgery. “Cognitive Remediation After Brain Tumor Surgery.”
- American Brain Tumor Association: “Mindfulness and Exercise: Tools for Brain Tumor Survivorship.”
https://www.abta.org/mindmatters/mindfulness-and-exercise-tools-for-brain-tumor-survivorship/
