Xăm hình (hay còn gọi là tattoo) đã xuất hiện từ rất nhiều năm trước đây và ngày càng được các bạn trẻ yêu thích. Ngoài nét đẹp thẩm mỹ nhìn thấy được, xăm hình còn có thể mang những ý nghĩa, nét cá tính riêng đối với từng cá nhân. Tuy nhiên có tới hơn 50% người được phỏng vấn không có hiểu biết chính xác về xăm hình và các nguy cơ về sức khỏe có thể xảy ra khi xăm hình1. Vậy xăm hình là gì, xăm hình có gây ung thư và nó có ảnh hưởng gì đến sức khỏe hay không?
Nguy cơ dị ứng: việc sử dụng các loại mực màu đưa vào da được xem như đưa các yếu tố lạ, có thể gây phản ứng dị ứng vào cơ thể. Các biểu hiện của dị ứng mực xăm bao gồm: nổi sần đỏ ngứa cấp tính sau khi xăm vài giờ đến vài ngày, hoặc dai dẳng kéo dài tạo thành các phản ứng dày da, bong da, dày sừng hoặc tạo mảng sần, loét sau nhiều ngày, nhiều tháng.
Một vấn đề lo ngại khác là các hình xăm trên các tổn thương sắc tố trước đó như: nốt ruồi, bớt sắc tố….được cho là có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện ung thư da hoặc gây cản trở, khó khăn khi theo dõi tiến triển của các tổn thương này. Do đó, cần hạn chế xăm hình trên các vị trí có tổn thương sắc tố này.
Ngoài ra, các phản ứng dị ứng kéo dài hoặc các tổn thương da mạn tính sau khi xăm cũng là yếu tố đang được quan tâm và theo dõi trong mối liên quan với ung thư da.
Rahimii IA, Eberhard I, Kasten, TATTOOS: What Do People Really Know About the Medical Risks of Body Ink? J Clin Aesthet Dermatol. 2018 Mar;11(3):30-35.
Andrea Bassi và cs, Tattoo-Associated Skin Reaction: The Importance of an Early Diagnosis and Proper Treatment. Biomed Res Int. 2014; 2014: 354608.
Serup J, Kluger N, Bäumler W (eds): Tattooed Skin and Health. Curr Probl Dermatol. Basel, Karger, 2015, vol 48, pp 48–60.
Nicolas Kluger, Virve Koljonen, Tattoos, inks, and cancer, Lancet Oncol 2012; 13: e161–68.
Paprottka FJ và cs, Trendy Tattoos-Maybe a Serious Health Risk? Aesthetic Plast Surg. 2018 Feb;42(1):310-321.
Ricci F và cs, Melanoma and tattoos: a case report and review of the literature. Eur J Dermatol. 2018 Feb 1;28(1):50-55.
L. Junqueira và cs, Squamous neoplasms arising within tattoos: clinical presentation, histopathology and management. Clinical and Experimental Dermatology,2017; 42(6), 601-606.
Lerche CM và cs, RED TATTOOS, ULTRAVIOLET RADIATION AND SKIN CANCER IN MICE, Experimental Dermatology, 2017; 26(11), 1091–1096.
Kohler C và cs, Potential Surgical and Oncologic Consequences Related to Skin Tattoos in the Treatment of Cervical Cancer. J Minim Invasive Gynecol.2016 Nov – Dec;23(7):1083-1087.
1. Xăm hình là gì?
Xăm hình là hình thức tạo và lưu lại các hình vẽ trên cơ thể lâu dài bằng việc đưa các loại mực màu vào dưới da hoặc niêm mạc. Cấu trúc của da bao gồm 3 lớp: thượng bì, trung bì, hạ bì (như hình 2 mô tả) với độ dày trung bình 0,5-5mm tùy vùng da và độ tuổi. Khi xăm hình, người xăm sẽ dùng kim hoặc máy xăm để đưa mực xuyên qua da vào tới lớp trung bì, mực sẽ được giữ lại và tồn tại lâu dài. Như vậy, xăm hình cũng đồng nghĩa với việc tạo ra nhiều vết thương nhỏ trên bề mặt da và lưu lại các mực xăm ở trong da.
2. Xăm hình có an toàn?
Kích cỡ và chiều sâu của tổn thương do xăm hình gây ra tương đối bé (1 – 2mm chiều sâu). Do đó, các vấn đề thường có thể gặp sau khi xăm như bong tróc da, nóng, rát, sưng nề ít khi ảnh hưởng quá nhiều đến người được xăm hình. Tuy nhiên, cũng cần có hiểu biết và đề phòng các nguy cơ khác như: Nguy cơ nhiễm khuẩn: việc tạo ra các tổn thương trên da làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn sau khi xăm. Điều đáng lo ngại nhất là bội nhiễm vi khuẩn tụ cầu vàng – loại vi khuẩn thường gặp trên da hiện tại đã kháng nhiều loại thuốc kháng sinh. Một số trường hợp ít gặp hơn có thể lây nhiễm HIV, viêm gan B, C. Các nguy cơ này thường xuất phát từ việc thao tác, dụng cụ xăm không đảm bảo vệ sinh, nhiễm khuẩn.
Nguy cơ dị ứng: việc sử dụng các loại mực màu đưa vào da được xem như đưa các yếu tố lạ, có thể gây phản ứng dị ứng vào cơ thể. Các biểu hiện của dị ứng mực xăm bao gồm: nổi sần đỏ ngứa cấp tính sau khi xăm vài giờ đến vài ngày, hoặc dai dẳng kéo dài tạo thành các phản ứng dày da, bong da, dày sừng hoặc tạo mảng sần, loét sau nhiều ngày, nhiều tháng.
3. Xăm hình liệu có làm tăng nguy cơ ung thư?
Xăm hình gây ung thư da?
Cho đến hiện nay, chưa có bằng chứng cho thấy mối liên quan giữa ung thư da và xăm hình. Một số trường hợp báo cáo có xuất hiện ung thư da ở vị trí sau xăm hình được kết luận là sự trùng hợp ngẫu nhiên và cần thêm các nghiên cứu để trả lời cho câu hỏi này4,5,7. Theo phân loại của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (International Agency for Research on Cancer – IARC), một số chất có trong mực xăm như: các chất màu azo (anisidine, nitro-o-toluidine, chloro-o-toluidine, 3.3 sắt-dichlorobenzidine), thủy ngân, cadmium, đồng-phthalocyanine, coban và muối coban, crom, titan dioxide là những chất gây ung thư hoặc có khả năng gây ung thư ở người. Trong đó, chất màu azo (anisidine, nitro-o-toluidine, chloro-o-toluidine, 3,3 sắt-dichlorobenzidine) và cadmium đều thuộc nhóm 1 – là nhóm các chất gây ung thư ở người; thủy ngân, coban sunfat, muối coban hòa tan khác thuộc phân loại nhóm 2B – nhóm các chất có khả năng gây ung thư ở người. Do đó, năm 2014, Ủy ban Châu Âu đã đưa ra khuyến nghị về việc không sử dụng các chất chất màu azo là amin thơm trong mực xăm. Một số nước như Đức, Pháp cũng đã đưa ra yêu cầu đối với các nhà sản xuất phải ghi rõ thành phần chính xác của mực và loại bỏ các thành phần amin thơm này theo khuyến nghị. Tuy nhiên, các thành phần có khả năng gây ung thư trong mực xăm theo phân loại IARC này có thực sự gây nên tình trạng ung thư da hay không vẫn cần thêm các bằng chứng và các nghiên cứu sâu hơn để kết luận. Thêm vào đó, màu mực xăm cũng được nghiên cứu trong mối liên quan với ung thư da, đặc biệt là hai màu mực xăm phổ biến: đen/xanh đen và đỏ. Màu mực đỏ thường có thành phần amin thơm 2-anisidine, cadmium, thủy ngân, đồng-phthalocyanine, coban và chrome; các chất này đều thuộc nhóm 1 hoặc 2B trong phân loại IARC. Trong đó, 2-anisidine là một chất được chứng minh tăng khả năng gây ung thư khi tương tác với tia cực tím trong ánh nắng mặt trời hoặc tia laser khi tẩy xóa xăm8. Màu mực đen/xanh đen thường chứa các chất có nguy cơ gây ung thư cao như benzo[a]pyrene, 3.3 sắt-dichlorobenzidine. Trong các báo cáo về ung thư da xuất hiện trên hình xăm, 56% ung thư da xuất hiện trên màu mực đen và 34% xuất hiện trên màu mực đỏ4.
Một vấn đề lo ngại khác là các hình xăm trên các tổn thương sắc tố trước đó như: nốt ruồi, bớt sắc tố….được cho là có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện ung thư da hoặc gây cản trở, khó khăn khi theo dõi tiến triển của các tổn thương này. Do đó, cần hạn chế xăm hình trên các vị trí có tổn thương sắc tố này.
Ngoài ra, các phản ứng dị ứng kéo dài hoặc các tổn thương da mạn tính sau khi xăm cũng là yếu tố đang được quan tâm và theo dõi trong mối liên quan với ung thư da.
Xăm hình làm tăng nguy cơ ung thư các cơ quan khác?
Hiện tại, chưa có báo cáo cho thấy xăm hình liên quan đến nguy cơ xuất hiện ung thư các cơ quan nội tạng. Tuy nhiên một số vấn đề liên quan giữa mực xăm và hệ thống hạch lympho gây ảnh hưởng đến người bệnh và quá trình khám chữa bệnh cần được lưu ý: Về phản ứng cơ thể với mực xăm, mực xăm như một yếu tố lạ ở da, vì vậy cơ thể sẽ xảy ra phản ứng chỉ huy các tế bào (đại thực bào) bắt giữ và di chuyển các yếu tố lạ này tới các vị trí hạch lympho lân cận, làm biến đổi màu sắc các hạch lympho này. Do đó, ở một số ít các trường hợp có thể xuất hiện sưng to và sờ thấy các hạch sau khi xăm, gây ra tâm lý lo lắng cho người xăm hình4. Liên quan đến điều trị ung thư, việc xác định tình trạng di căn hạch cũng trở nên khó khăn hơn trên các bệnh nhân có xăm hình do các hạch vùng đã bị thay đổi màu sắc do mực xăm. Một nghiên cứu trên các bệnh nhân ung thư cổ tử cung ở Đức cho thấy 44% ( 9/23) bệnh nhân ung thư cổ tử cung có xăm hình ở vị trí 2 chân xuất hiện một hoặc nhiều hạch vùng khung chậu bị thay đổi màu sắc9.4. Kết luận
Cho đến hiện nay, chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy xăm hình có liên quan đến khả năng gây ung thư da cũng như ung thư các cơ quan khác. Các nguy cơ về nhiễm khuẩn, dị ứng mực xăm có thể xảy ra nhưng với tỉ lệ thấp nếu đảm bảo được các nguyên tắc an toàn. Thay đổi tính chất và màu sắc các hạch lympho tại vùng được xăm hình có thể gây khó khăn trong một số trường hợp cần xác định hạch di căn trên bệnh nhân ung thư. Lời khuyên để có một hình xăm đẹp và an toàn:- Hiểu biết về xăm hình và các rủi ro có thể xảy ra, từ đó đưa ra quyết định xăm hình hay không.
- Chọn cơ sở xăm hình được cấp phép, đảm bảo các thao tác vô khuẩn trong quá trình xăm.
- Tránh xăm hình vào các vị trí có tổn thương sắc tố trước đó như: bớt sắc tố, nốt ruồi… để giảm thấp nhất nguy cơ xuất hiện ung thư da và dễ theo dõi nếu có bất thường với các tổn thương này.
- Cân nhắc đối với những đối tượng có biểu hiện dị ứng với thành phần của mực xăm, có cơ địa dị ứng hoặc bệnh da mãn tính trước đó.
- Tự khám và theo dõi các tổn thương sắc tố định kỳ mỗi 6 tháng đến 1 năm để phát hiện sớm các tổn thương ung thư da.
