Những điểm mới trong điều trị và dự phòng ung thư da

Ung thư da là một trong những ung thư thường gặp, tuy nhiên thường ít được để ý và dễ dàng bỏ qua. Trong những năm qua, tỉ lệ ung thư da có xu hướng tăng lên mỗi năm do nhiều yếu tố tác động, đặc biệt khi cường độ tia cực tím có hại từ ánh sáng mặt trời ngày càng tăng ảnh hưởng của việc tầng ozone bị phá hủy. Các nghiên cứu gần đây (đến năm 2018) đã cập nhật nhiều thông tin, khuyến cáo mới đáng quan tâm về ung thư da¹.

1. Tỷ lệ ung thư da có xu hướng ngày càng tăng lên, đặc biệt là ở nam giới – những người ít hoặc không có thói quen sử dụng các biện pháp chống nắng so với nữ giới.

Trong các báo cáo về ung thư da, phần lớn những người được chẩn đoán ung thư hắc tố là nam giới, da trắng, độ tuổi lớn hơn 55 tuổi và có nguy cơ tử vong cao hơn 55% so với phụ nữ trong cùng độ tuổi⁴. Một nghiên cứu trình bày tại Hội nghị Ung thư NCRI tháng 11 năm 2018 mang đến các tin tức đáng lo ngại về tình hình ung thư da ở nam giới: Tỷ lệ nam giới tử vong vì ung thư hắc tố đã tăng trên toàn thế giới, trong khi tỷ lệ ở phụ nữ là ổn định hoặc có xu hướng giảm.

Quan sát về thói quen sử dụng biện pháp chống nắng cho thấy nam giới có tỉ lệ sử dụng kem chống nắng thấp hơn rất nhiều so với nữ giới. Mặt khác, tỷ lệ nam giới tham gia vào các hoạt động phát hiện và phòng ngừa ung thư da thấp hơn nhiều so với nữ giới cũng góp phần vào sự chênh lệch về tỉ lệ mắc ung thư da giữa 2 giới. Các nghiên cứu trong tương lai sẽ tập trung vào việc tìm kiếm những yếu tố khác về gen, sinh học có thể ảnh hưởng đến sự khác biệt về tỷ lệ tử vong do ung thư da giữa nam và nữ giới.

2. Các khuyến cáo mới về thiết bị nhuộm da, giường tắm nắng – yếu tố góp phần tăng cao nguy cơ ung thư da, đặc biệt khi sử dụng từ lứa tuổi thanh thiếu niên.

Nhuộm da hay việc sử dụng các giường tắm nắng phổ biến hơn ở các nước Âu – Mỹ, nơi người dân mong muốn có một làn da rám nắng. Tuy nhiên việc sử dụng các thiết bị này có khả năng tăng nguy cơ ung thư da gấp nhiều lần, đặc biệt ở những người sử dụng giường tắm nắng trước 35 tuổi sẽ làm tăng 75% nguy cơ mắc ung thư hắc tố^1,5.

Tại Hoa Kỳ đã đạt được những kết quả khả quan trong cuộc chiến giảm tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng giường tắm nắng. Hội ung thư da Hoa Kỳ mong muốn tiến đến việc cấm sử dụng hoàn toàn các giường tắm nắng đối với lứa tuổi này.

 3. Các lệnh cấm đối với một số thành phần kem chống nắng (oxybenzone và octinoxate) ở một số quốc gia, và vùng lãnh thổ do nguy cơ về ô nhiễm môi trường biển.

Kem chống nắng được ra đời và sử dụng từ lâu với mục đích ngăn chặn tác động của tia tử ngoại lên da và giảm đáng kể nguy cơ ung thư da. Các thành phần chính trong kem chống nắng hiện tại đang được sử dụng bao gồm một số chất: kẽm oxide, titanium dioxide, avobenzone, oxybenzone, octinoxate… Trong đó oxybenzone và octinoxate là hai thành phần được cho rằng có ảnh hưởng đến môi trường biển.

Xuất phát từ những lo ngại về ô nhiễm môi trường biển, đặc biệt là đối với sự sinh sống của các rạn san hô này, từ tháng 7 năm 2018, Hawaii đã trở thành tiểu bang đầu tiên ở Mỹ cấm bán và sử dụng các loại kem chống nắng có chứa thành phần oxybenzone và octinoxate – các thành phần trong kem chống nắng hóa học có tác dụng ngăn chặn tia UV. Điều luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2021 và sẽ dẫn đến việc loại bỏ một số lượng đáng kể các sản phẩm chống nắng^1,6,7. Cuối năm 2018, Palau – một quốc gia có hơn 500 hòn đảo ở Thái Bình Dương – trở thành quốc gia đầu tiên ban hành điều luật liên quan đến cấm sử dụng kem chống nắng có thành phần tương tự. Các vùng lãnh thổ nhỏ hơn cũng đã thực hiện các lệnh cấm này, bao gồm đảo Bonaire ở Caribbean và một số công viên ở Mexico. Những lệnh cấm này được quan tâm đặc biệt vì oxybenzone là một trong số ít các thành phần có tác dụng ngăn chặn tia UV, cung cấp khả năng bảo vệ hiệu quả của kem chống nắng trước tia UVB, UVA.

Trong khi chờ đợi quyết định chính thức về lệnh cấm này, Tổ chức Ung thư Da Hoa Kỳ khuyến cáo rằng nên bảo vệ da bằng quần áo, mũ, kính râm, ở trong bóng râm và lựa chọn sản phẩm chống nắng được cấp phép – các sản phần này chủ yếu là các kem chống nắng vật lý với các thành phần an toàn hơn như kẽm oxide, titanium dioxide. Và để đạt hiệu quả chống nắng tốt nhất, nên chọn các sản phẩm có chỉ số SPF từ 30, có kèm theo chỉ số chống tia UVA (PA), thoa kem chống nắng trước khi ra ngoài trời 20 phút và thoa lại mỗi 2 -3 giờ.

4. Libtayo (cemiplimab) được cấp phép mở ra hy vọng mới cho các bệnh nhân ung thư da tế bào gai giai đoạn muộn.

Ung thư da được chia thành 2 nhóm chính: nhóm ung thư hắc tố và nhóm ung thư không hắc tố, trong đó nhóm ung thư hắc tố là ung thư da có tỉ lệ di căn và tử vong cao; ung thư không hắc tố (gồm ung thư tế bào gai, tế bào đáy, tế bào Merkel) có tỉ lệ di căn thấp, tiến triển chậm và khả năng điều trị khỏi hoàn toàn cao hơn.

Khi được phát hiện ở giai đoạn sớm, ung thư da tế bào gai nói riêng và ung thư da nói chung đáp ứng tốt phương pháp phẫu thuật. Tuy nhiên, nếu phát hiện ở giai đoạn muộn, việc điều trị sẽ trở nên phức tạp hơn. Ngày 28 tháng 9 năm 2018, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (the Food and Drug Administration – FDA) đã phê duyệt thuốc Libtayo (cemiplimab) để điều trị bệnh nhân ung thư da tế bào gai di căn và cho bệnh nhân mắc ung thư da tế bào gai tiến triển tại chỗ mà không còn chỉ định phẫu thuật hoặc xạ trị².

 Cemiplimab tác động trên protein PD1 (tìm thấy trên tế bào miễn dịch của cơ thể người và tế bào ung thư), từ đó giúp ngăn chặn sự bất hoạt và giúp tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể chống lại tế bào ung thư. Thuốc đã được sự chấp thuận của FDA dựa trên thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2 (phase II) cho thấy 46% bệnh nhân đã đáp ứng với cemiplimab và thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 (phase I) trước đó với 47% bệnh nhân đáp ứng³.

Tại Hoa Kỳ, ước tính có khoảng 15.000 người chết vì ung thư da tế bào gai mỗi năm⁴. Các phương pháp điều trị ung thư da tế bào gai di căn đến nay vẫn còn có nhiều khó khăn và hạn chế. Do đó, việc phê duyệt cemiplimab là một bước tiến quan trọng đối với bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gai và điều trị ung thư da bằng liệu pháp miễn dịch nói chung.

5. Thay lời kết:

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ và thành công trong điều trị, việc phòng bệnh vẫn là ưu tiên hàng đầu không chỉ đối với ung thư da mà với tất cả các ung thư nói chung. Sau đây là một số lời khuyên để bảo vệ làn da khỏe mạnh trước nguy cơ ung thư da.

• Duy trì thói quen thường xuyên sử dụng các biện pháp chống nắng: kem chống nắng, quần áo, mũ chống nắng.
• Sử dụng kem chống nắng được cấp phép, có chỉ số chống nắng SPF từ 30 kèm theo chỉ số chống tia UVA. Nên sử dụng loại kem với thành phần thân thiện hơn với môi trường.
• Cân nhắc nguy cơ ung thư da trước sử dụng các thiết bị nhuộm da, giường tắm nắng.
• Khám và theo dõi các tổn thương da nhằm phát hiện và điều trị sớm ung thư da để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.

Chịu trách nhiệm nội dung: Đặng Thị Lương, ThS.BS. – CTV Ban Y học

Góp ý nội dung:

Lê Anh Phương, TS. – Trưởng Ban Khoa học

Nguyễn Trương Đức Hoàng, Ths.BS – Cố vấn Y học

Nguyễn Huỳnh Hà Thu, BSCKI – Thành viên Ban Y học.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. https://www.skincancer.org
2. https://www.fda.gov/drugs/drug-approvals-and-databases/fda-approves-cemiplimab-rwlc-metastatic-or-locally-advanced-cutaneous-squamous-cell-carcinoma
3. Michael R. Migden và cs. PD-1 Blockade with Cemiplimab in Advanced Cutaneous Squamous-Cell Carcinoma. N Engl J Med 2018; 379:341-35.
4. Skin cancer fact sheet. American Academy of Dermatology. Last accessed February 2017
5. Marie Z.Le Clair, Myles G.Cockburn. Tanning bed use and melanoma: Establishing risk and improving prevention interventions. Preventive Medicine Reports Volume 3, June 2016, Pages 139-144
6. Elizabeth Wood, Impacts of sunscreens on corals – ICRI briefing – Feb 2018
7. C.A.Downs et al. Toxicopathological Effects of the Sunscreen UV Filter, Oxybenzone (Benzophenone-3), on Coral Planulae and Cultured Primary Cells and Its Environmental Contamination in Hawaii and the U.S. Virgin Islands. Arch Environ Contam Toxicol (2016) 70:265–288.